Sut allwn ddefnyddio Addysg gorfforol i hyrwyddo Iechyd a lles o fewn Addysg Gynradd?

Mae addysg gorfforol yn agwedd holl bwysig o fewn addysg gynradd sy’n sicrhau iechyd a lles plant ifanc a’i harfogi gyda’r wybodaeth gywir i gadw’n iach. Er hyn nad yw addysg gorfforol yn derbyn y gydnabyddiaeth mae’n heiddi o fewn y cwricwlwm ac o ganlyniad yn gallu golygu bod plant ddim yn gyfarwydd gyda’r pwysigrwydd o gadw’n iach nid yn unig yn gorfforol ond yn feddyliol hefyd. Mae Kirk (2005) yn dadlau “that there are a number of structural problems in the ways PE and youth sport are made available to young people in England and Wales.” A Crum (1993) hefyd yn nodi bod “the generally weak commitment to teaching clearly becomes the main problem with current physical education.” Wrth gymryd yr uchod mewn i ystyried, mae amlwg bod dim llawer o ffocws yn cael ei rhoi ar addysg gorfforol o fewn addysg gynradd. Gall hyn fod o ganlyniad i sawl agwedd, megis diffyg amser gan athrawon, rhwystrau’r cwricwlwm neu dim digon o gymorth neu adnoddau. Er hyn wrth i broblemau iechyd a lles o fewn blant ifanc cynyddu’n ddyddiol, mae’r pwysigrwydd o ddysgu addysg gorfforol ac iechyd a lles o fewn addysg gynradd hefyd yn cynyddu’n raddol.

Mae Bonell et al (2014) yn cefnogi’r syniad o ddysgu iechyd a lles o fewn y cwricwlwm a’i rhoi profiadau dysgu ymgysyllti trwy addysg gorfforol, ond yn nodi bod rhai yn anghytuno gyda rhoi ffocws ar addysg gorfforol. “with more time spent on health and well being resulting in less time for academic learning and therefore lower attainment” (Bonell, et al, 2014). Er hyn, yn ôl Public health England (2014) trwy ddysgu plant am iechyd a lles a sicrhau cyflwr iechyd da, maen nhw’n fwy tebygol o gyflawni’n well yn academaidd.

Wrth edrych ar ddatblygiad y cwricwlwm gallwn weld bod mwy o ffocws yn cael ei rhoi ar iechyd a lles a’r pwysigrwydd addysg gorfforol o fewn plant ifanc. Mae Donaldson (2015) yn nodi un o’r prif ddibenion y cwricwlwm yw sicrhau unigolion ‘iachus a hyderus’, sy’n cymryd rhan mewn addysg gorfforol, yn adeiladu lles meddyliol ac emosiynol trwy ddatblygu hyder ac empathi a dealltwriaeth o deiet iach ac ymarfer corff a’i effaith ar iechyd corfforol a meddyliol. Gyda’r gobaith y llywodraeth i roi’r cwricwlwm yma mewn i ddefnydd erbyn 2021, mae’n holl bwysig bod athrawon yn hyderus wrth ddysgu a hyrwyddo iechyd a lles o fewn addysg gorfforol.

Y prif cwestwn sy’n dal i sefyll yw, Sut allwn defnyddio addysg gorfforol i hyrwyddo iechyd a lles o fewn addysg gynradd?

Wrth ystyried fy mhrofiad personol i o weithio gyda phlant yn y cyfnod sylfaen yn bennaf, mae’n yn sialens i geisio dysgu rhai agweddau sy’ o ddyfnder i blant ifanca’r ysgol a sicrhau bod dealltwriaeth ganddyn nhw. Er hyn mae’n holl bwysig i ddysgu iddynt sut i fod yn iachus wrth gynnwys ffitrwydd, deiet iach a’r pwysigrwydd o fod yn hapus. Yn ystod profiad, gwelais fod sefydliad yr urdd o fydd mawr i athrawon wrth ddysgu plant y cyfnod sylfaen sut i gadw’n iach. Roedd clip fideo o weithgareddau ymarferol ar gael i’r athrawon i chwarae yn y dosbarth sy’n ddefnyddiol gan fod weithiau mae’n anodd cael safle i gynnal gweithgareddau chwaraeon o fewn ysgolion cynradd. Er bod lle neu amser yn gallu gweithio yn erbyn athrawon yn ystod gwersi addysg gorfforol, gall athrawon dysgu gwybodaeth bwysig i blant yn yr ystafell dosbarth megis deiet a chyflwr emosiynol. Gydag ymchwil gwelswn fod sawl ffordd i wneud hyn mewn ffyrdd addas ar gyfer plant ifanc.

Wrth ystyried deiet a faethyddiaeth gall gweithgareddau creu plât iachus, a dangos pa gynhwysion sy’n dda i chi yn gallu gwella dealltwriaeth plant ifanc o sut i fwyta’n iachus.

Wrth edrych ar gyflwr emosiynol plant ifanc mae gweithgareddau fel ‘mindfulness bingo’ sy’n dysgu’n plant ffyrdd gwahanol o ymlacio, i gael gwared â straen ac i deimlo’n hapus.

Mae ymwybyddiaeth ofalgar (mindfulness) yn bwnc sy’n dod yn fwy poblogaidd o fewn addysg gynradd, ac un sy’n gallu gwella cyflwr emosiynol, ymddygiad a dealltwriaeth bersonol plant ifanc. Mae’r gweithgareddau yma hefyd yn gallu bod yn hwylus i blant ac felly mae cyfranogiad actif.  “From the teacher’s reports we found a specific positive effect of the mindfulness-meditation training in reducing attention problems and also positive effects of both trainings in reducing children’s internalizing problems” (Crescentini, et al, 2016). Mae awyrgylch awyr agored yn ddefnyddiol iawn i ddysgu plant am gyflwr emosiynol ac ymwybyddiaeth ofalgar. Mae’n gallu dangos iddyn nhw sut mae mynd tu fas yn gallu bod yn ymlacio a hefyd lleihau straen.

I grynhoi mae nifer o ffyrdd i hyrwyddo iechyd a lles o fewn addysg gorfforol a gydag ymchwil a pharatoi mae’n wersi’n gallu bod o fudd mawr i’r plant a’i harfogi gyda sgiliau addas i’w fagi trwy fywyd.

Cyfeiriadau.

Bonell, C., Humphrey, N., Fletcher, A. and Moore, L. (2014). Why schools should promote students’ health and wellbeing. Education policy shouldn’t focus solely on academic attainment, 1(1), p.2.

Crescentini, C., Capurso, V., Furlan, S. and Fabbro, F. (2016). Mindfulness-Oriented Meditation for Primary School Children: Effects on Attention and Psychological Well-Being. Frontiers in Psychology, 7.

Crum, B. (1993). Conventional Thought and Practice in Physical Education: Problems of Teaching and Implications for Change. Quest, 45(3), pp.339-356.

Donaldson, G. (2015). Successful Futures. Independant review of the curriculum and assessment arrangements in wales, pp.13-21.

Kirk, D. (2005). Physical education, youth sport and lifelong participation: the importance of early learning experiences. European Physical Education Review, 11(3), pp.239-255.

Public health England (2014). The link between pupil health and wellbeing and attainment. England: Gov.uk, pp.4-12.