Beth yw gwerth yr iaith Gymraeg mewn addysg gynradd?
Yn ôl Lewis (2015) mae gan y system addysg rôl hollbwysig
wrth sicrhau dyfodol yr iaith Gymraeg. Mae’r llywodraeth yn parhau i fod yn
ymrwymedig i weld y sector addysg cyfrwng Cymraeg i dyfu fel sydd yn cael eu
hamlinellu yn y strategaeth addysg cyfrwng Cymraeg. Fodd bynnag, maent yn
cydnabod bod hefyd angen gafael ag eang o heriau sylweddol wrth addysgu a dysgu
Cymraeg fel ail iaith yng Nghymru. Mae gormod o bobl ifanc yn gadael ysgol heb
y sgiliau Cymraeg effeithiol y mae eu hangen arnynt ar gyfer y byd gwaith,
bywyd ac astudio, er gwaethaf astudio Cymraeg fel ail iaith ers blynyddoedd
(Lewis , 2015). Felly, mae angen fwy o werth ar yr iaith Gymraeg mewn addysg yn
gyffredinol.
Er bod llawer o athrawon yn gweithio yn y maes, mae
adroddiadau Estyn yn dangos bod y safon gyffredinol wedi gostwng bob blwyddyn.
Mae lefelau cyrhaeddiad disgyblion yn is nag mewn unrhyw bwnc arall (Davies,
2013). Mae Davies (2013) yn ddweud os fydd hyn yn cael ei ddweud am Fathemateg
neu Saesneg, byddai chwyldro yn sicr o ddigwydd. Ond derbyniwyd cyrhaeddiad
isel mewn Cymraeg ail iaith fel y ‘norm’. Dywed Davies (2013) fod dysgu’r iaith
yn ‘… a very tedious experience’ ar gyfer nifer fawr o bobl ifanc ac nad ydynt
yn ystyried y pwnc yn berthnasol nac o unrhyw werth iddyn nhw. Mae mwy afrif o
blant a phobl ifanc yn teimlo bod y ddarpariaeth gyfredol ar gyfer dysgu
Cymraeg yng nghyfnodau allweddol 3 a 4 yn eu galluogi i fod yn hyderus i
ddefnyddio’r Gymraeg tu allan i wersi Cymraeg ac yn sicr nid y tu allan i’r
ysgol. Soniwyd Davies (2013) os ydym yn ddifrifol am ddatblygu siaradwyr
Cymraeg, ac am weld yr iaith Gymraeg i ffynnu, mae angen newid cyfeiriad yn
frys cyn iddo fod yn rhy hwyr.
Mae’r adolygiad wedi derbyn yr achos i gadw’r iaith Gymraeg
fel rhan orfodol o’r cwricwlwm ysgol 3-16, ond mae’n amlwg bod materion o safon
yn cael sylw os yw plant a phobl ifanc yn cytuno i dderbyn yn llawn (Davies,
2013). Ar gyfer y dyfodol, yn ei rhagair i ei adroddiad, dywed Davies (2013)
‘The future of Welsh and Welsh culture is wholly dependent on transmitting the
language to our young people’. Mae hyn yn gwbl wir ac yn cytuno beth mae Davies
yn ddweud.
Yn dilyn deddf Diwygio Addysg 1988, daeth y Gymraeg yn
orfodol ar gyfer pob disgybl yng nghyfnodau allweddol 1, 2 a 3 yn 1990. O fis
Medi 1999, estynnwyd gorfodaeth i gyfnod allweddol 4. Mae maes dysgu o
ddatblygu’r iaith Gymraeg yn y cyfnod sylfaen ar gyfer plant 3 i 7 oed hefyd yn
golygu bod plant mewn lleoliadau cyfrwng Saesneg ac ysgolion yn dechrau dysgu’r
iaith Gymraeg o dair oed (Donaldson, 2015). Yn ôl Donaldson (2015) yn
ddiweddar, mae Llywodraeth Cymru wedi dangos ymrwymiad i ddatblygu Cymru fel
cenedl ddwyieithog trwy ei Strategaeth iaith Gymraeg.
Rwyf wedi sylweddoli yn fwy diweddar, tra roeddwn ar leoliad
ysgol gynradd, bod yr iaith Gymraeg yn cael ei intergreddio mewn i’r
dosbarthiadau megis yr arwyddion ar y waliau. Roedd geiriau syml fel misoedd y
flwyddyn wedi cael ei rhoi ar y wal heb y geiriau Saesneg, hyd yn oed roeddwn
yn ysgol Saesneg. Felly, welwn i werth yr iaith Gymraeg tra roeddwn i ar
leoliad.
“ a child who hears
one language for half an hour a day, particularly at the end of a day when he
or she is tired, is unlikely to grow competent in that language. When a child
is deliberately exposed to an ever increasing variety of language in different
contexts… a realistic chance of bilingualism exists.” (Baker, 1996). Yn ôl
Baker (1996) mae plant ifanc yn gallu codi iaith mor hawdd, trwy chwarae a
sefyllfaoedd concrit heb ymdrech i gymharu â dosbarthiadau ysgolion uwchradd.
“With young children in the primary school language is acquired informally, unconsciously, almost accidentally…incidentally, rather than being learned.”(Baker 1996). Mae Cynllun Colegau Cymraeg (2003) yn cefnogi’r syniad o ddefnyddio ‘Incidental Welsh’ o fewn y dosbarth. Maent yn ddweud dylid defnyddio’r Gymraeg fel rhan annatod o weithgareddau’r dosbarth, gan sicrhau pwrpas a chyd-destun ar gyfer dysgu’r iaith. Gallant wneud hyn trwy:
- · Defnyddio’r iaith Gymraeg ar gyfer y drefn ddyddiol – cofrestru/ trosglwyddo gweithgaredd / amser cinio
- · Rhoi cyfarwyddiadau a gorchmynion yn Gymraeg megis Eisteddwch! Gorffennwch yn 5 munud! Dim siarad! Sefwch mewn llinell syth! Cerddwch i'r dosbarth!
- · Defnyddio’r iaith i ganmol megis Da iawn, ti. Gwaith bendigedig. Rwyt ti'n gweithio'n galed. Dyna ateb da.
- · Defnyddio'r Gymraeg i annog e.e. Dere mlaen / dewch ymlaen.
- · Defnyddio'r Gymraeg wrth gylchdroi o amgylch yr ystafell ddosbarth a gofyn: Wyt ti'n iawn? Wyt ti wedi gorffen? Wyt ti eisiau help? Gaf i helpu? Beth sy'n bod?
- · Arddangos Cymraeg ar waliau'r ystafell ddosbarth.
- · Annog y disgyblion i siarad Cymraeg gyda nhw.
(Cynllun
Coleg Cymraeg, 2003)
Felly, gallwn weld bod gwerth yr iaith Gymraeg yn gwbl
bwysig heddiw gan roi cymorth i gael swyddi ac y sgil o ddysgu dwy iaith. Wrth
siarad Cymraeg rydych yn fwy tebygol o gymdeithasu yn y Gymraeg gan fynegi
Eisteddfod, Tafwyl neu Faes B, felly mae yna nifer o gyfleoedd trwy'r iaith
Gymraeg. Mae yna lawer o fanteision o
fod yn ddwyieithog, ac rydw i wedi profi hyn yn uniongyrchol oherwydd fy mod yn
rhugl yn y Gymraeg. Mae wedi fy ngalluogi i mi a rhoi'r cyfle i mi wneud fy
ngradd prifysgol trwy'r Gymraeg. Felly, mae yna bwyslais mawr i gynyddu gwerth
yr iaith Cymraeg.
Cyfeiriadau
Baker, C. (1996) 2nd Edition
Foundations of Bilingual Education and Bilingualism: London;
Multilingual Matters
Cynllun Coleg Cymraeg (2003) Methedology. Avaliable at: https://adnoddau.porth.ac.uk/bbcswebdav/pid-37703-dt-content-rid-18995_2/courses/ADD0902/Dogfennau%E2%80%99r%20Cwrs/Methodoleg/Methodoleg-Saesneg/Methodology.pdf
Davies, S. (2013) One language for all: Review of Welsh
second language at Key Stages 3 and 4 – Report and recommendations Welsh
Government. Available at:
Donaldson, G. (2015). Successful Futures. Independent review
of the curriculum and assessment arrangements in Wales.
Lewis, H. (2015) Welsh
Second Language within our new curriculum. Wales: Welsh Government.
No comments:
Post a Comment