Beth yw gwerth yr iaith Gymraeg o fewn addysg gynradd?

Beth yw gwerth yr iaith Gymraeg o fewn addysg gynradd?

Agorwyd yr ysgol gyntaf Cymraeg 79 o flynyddoedd yn ôl yn 1939 yn Aberystwyth (Crump, 2014). Yn yr 80au, yn ôl ‘The Education Act 1980’, gorfodon nhw i LEA’s adael rhieni dewis pa ysgol yr oeddent eisiau i’w blant fynd iddi, nai llai ysgol ddwy laethog, ysgol Saesneg neu ysgol Gymraeg (Tollefson and Tsui, 2003). Esboniai Reynolds et al. (1998) arwyddocâd y newid yma i ysgolion Cymraeg ag ysgolion ddwy laethog yng Nghymru, a’i ddilyn wrth ddatgelu o fewn fframwaith 1994, roedd ateb dymuniadau rhieni ar gyfer addysg Gymraeg wedi’i caniatâi, ac o fewn y fframwaith newydd roedd pŵer a disgwyliadau rhieni wedi codi (Reynolds, 1998). Gweler gwerth ddefnyddio’r iaith Gymraeg wrth i’r Prosiect Iaith Gymraeg hyrwyddo a datblygu’r iaith ym Mhatagonia, Chubut, Yr Ariannin ers 1997 sy’n ehangu’r iaith yn bellach ac yn rhoi’r cyfle i dri disgybl pob haf derbyn ysgoloriaeth gwerth £2000 er mwyn cael ddod I Gymru er mwyn astudio’r Gymraeg (British Council, 2018).

           Codai dadl wrth ystyried gwerth a defnydd o’r iaith Gymraeg o fewn ysgolion wrth ystyried erthygl papur newydd gan y BBC. Wrth i Toby Belfield ysgrifennu llythyr at ‘Denbighshire Free Press’ yn datgelu mi fydd plant yn dangos canlyniadau a pherfformiad gwannach na ddisgyblion o fewn ysgolion yn Lloegr; Ond atebodd Cymdeithas yr Iaith wrth ddweud bod y datganiad yma’n “anachronistaidd” a hefyd Ioan Talfryn wrth ddweud bod "siaradwyr Cymraeg yn llawer mwy tebygol o fod â chymwysterau uwch na siaradwyr di-gymraeg o Gymru, a hyd yn oed Saeson yn Lloegr" (BBC, 2015). Gweler fod nifer o fanteision wrth allu siarad Cymraeg ac wrth fod yn ddwy laethog. Yn ôl Ysgol Gyfun Gwyr, credai bod manteision siarad Cymraeg i’r disgyblion wrth chwilio am swyddi; Mae hi’n haws wrth ddysgu gwahanol ieithoedd; Gallent gymryd rhan a manteisio o fewn gymdeithas ddwy ieithog o fewn Abertawe a phellach; Derbyn ystyriaeth gryfach o hunaniaeth a hefyd ddeall gwerth a gwerthfawrogi diwylliannau eraill (Ysgol Gyfun Gwyr, 2017). Cefnogai Cyngor Caerdydd y syniad o ysgolion ddwy ieithog a’r pwyslais o’r iaith Gymraeg wrth nodi ar eu gwefan bod ymchwil yn dangos; Wrth ddanfon disgyblion i ysgolion Cymraeg, hyn bydd y ffordd orau er mwyn sicrhau bod y plant yn ddwy ieithog yn effeithiol yng Nghymraeg a Saesneg. Hefyd maent yn cytuno bod manteision wrth ddatgelu bod bod yn ddwy ieithog yn sgil defnyddiol o fewn y lleoliad gwaith: mae’r gallu i siarad cymraeg yn sgil nai llai hanfodol neu’n ddymunol o fewn nifer o swyddi ac y mae’r gofyn yn tyfu ar raddfa fawr. Mae Llywodraeth Cymru hefyd wedi cefnogi hyn yn gryf wrth sefydlu Cymru Dwy Ieithog drwy eu strategaeth iaith Gymraeg sef ‘Cymraeg 2050’ sy’n gobeithio sicrhau bod 1 miliwn o siaradwyr Cymraeg yn erbyn 2050. Mae gofyn i raddau helaeth ar gyfer sgiliau dwy ieithog o fewn nifer o feysydd megis iechyd, addysg, gofal plant, mân-werthu, hamdden a gwasanaethau cyhoeddus (Cardiff Council, 2018).

         Mae nifer o gwestiynau’n cael ei ofyn gan nifer megis rhieni ddisgyblion sydd efallai’n mynd i ysgol Gymraeg, neu sydd am fynd i ysgol Gymraeg. Mae pryderon yn codi megis y teimlad na fydd rhieni medru helpu efo gwaith cartref os na allent siarad cymraeg. Mae’r clip fideo yma’n dangos y profiad o bersbectif athrawon a rhieni am ysgolion Cymraeg ac yn helpu iddo’ch deall y manteision ac wynebu atebion y pryderon (YouTube, 2016).

<https://www.youtube.com/watch?v=szkg9xexFy8>

Dengys Llywodraeth Cymru'r pwysigrwydd a’r gwerth o ddefnyddio’r iaith Gymraeg wrth iddynt gynnwys rhan yn eu dogfen ar y we yn hybu’n union beth y maent eisiau pwysleisio wrth ystyried plant a phobl ifanc a’r iaith Gymraeg. Maent yn bwriadu cynyddu’r ddarpariaeth o weithgareddau drwy’r cymraeg ar gyfer plant a phobl ifanc er mwyn cynyddu eu hymwybyddiaeth o werth yr iaith Gymraeg. Gweler cynnydd cryn o fewn y nifer o bobl ifanc sy’n gallu siarad cymraeg; Wrth ystyried plant oed 3-14, o fewn 1971 ond 14.9% o blant oedd yn siarad cymraeg, ond cynyddodd hyn yn 2001 i 37.2%. Dywed hefyd bod y blynyddoedd arddegwyr yn ymddangos yn amser hanfodol i bwysleisio’r iaith oherwydd yr adeg yma bydd yn dibynnu ar y raddfa y mae’r plentyn ifanc yn defnyddio cymraeg yn ei dyfodol ac felly wrth ystyried hyn gwelwn fod y lleoliad addysg a’r ysgol yn ddigon i adlewyrchu’r dylanwad hyn (Llywodraeth Cymru, 2017). Ac felly wrth ystyried y nifer o ffynonellau, gwelwn fod amrywiaeth o gefnogaeth ar gael ar gyfer yr iaith Gymraeg ac y mae gwerth yr iaith yn cael ei bwysleisio ar blant a phobl ifanc wrth ystyried y pwyslais a’r pwysigrwydd o’i orfodi o fewn addysg, bywyd gwaith a diwylliannau cymdeithasol.

Cyfeiriadau:

BBC (2015). Prifathro'n cwestiynu gwerth y Gymraeg ym myd addysg. BBC Cymru fyw. [online] Available at: http://www.bbc.co.uk/cymrufyw/32734714 [Accessed 5 Apr. 2018].

British Council (2018). Prosiect yr Iaith Gymraeg | British Council. [online] Available at: https://wales.britishcouncil.org/rhaglenni/addysg/prosiect-yr-iaith-gymraeg [Accessed 5 Apr. 2018].

Cardiff Council (2018). Cardiff Council. [online] Available at: https://www.cardiff.gov.uk/ENG/resident/Schools-and-learning/Schools/welsh-medium-education/Pages/default.aspx [Accessed 5 Apr. 2018].

                            

Crump, E. (2014). First Welsh medium school celebrates 75th anniversary. Daily Post, [online] p.1. Available at: https://www.dailypost.co.uk/whats-on/whats-on-news/first-welsh-medium-school-celebrates-7819676 [Accessed 5 Apr. 2018].

Llywodraeth Cymru (2017). A living language: a language for living Welsh Language Strategy 2012–17. [ebook] Wales: Llywodraeth Cymru, p.28. Available at: http://www.estynllaw.org/uploads/s_a_living_language.pdf [Accessed 5 Apr. 2018].

Reynolds, D; Bellin, W; Ieuan, R. (1998). A competitive edge. Cardiff: Institute of Welsh Affairs.

Tollefson, J. and Tsui, A. (2003). Medium of instruction policies. 1st ed. Mahwah, N.J.: L. Erlbaum Publishers, p.51.

YouTube. (2016). Addysg Cyfrwng Cymraeg - Welsh-medium education. [online] Available at: https://www.youtube.com/watch?v=szkg9xexFy8 [Accessed 5 Apr. 2018].

Ysgol Gyfun Gwyr. (2017). Advantages of Welsh Medium Education and Bilingualism. [online] Available at: http://www.yggwyr.org.uk/?page_id=2981 [Accessed 5 Apr. 2018].