Celfyddydau Mynegiannol

Sut y gall sesiynau celf mynegiannol ymwneud â phedwar pwrpas y cwricwlwm     (Donadlson, 2015)?

Cyfeiriwyd y term celfyddydau mynegiannol at gyfranogi mewn ystod o weithgareddau sy'n caniatáu mynegiant creadigol a dychmygus, megis cerddoriaeth, celf, symudiad creadigol a drama. Mae'r celfyddydau creadigol yn ymgysylltu â meddyliau, cyrff a synhwyrau plant (Thompson, 2015).

Cynhyrchais fidio i esbonio beth yw’r celfyddydau mynegiannol:

                                          https://splice.gopro.com/v?id=qrr5p5 

Mae'r celfyddydau yn rhan fawr o'n cwricwlwm, gallai hyn fod oherwydd bod plant yn cysylltu â chelfyddydau mynegiannol fel mynegiant gweithredol o'u profiadau. Maent yn cymryd rhan mewn dawns, cân a chelf mewn ymateb i'r cyfleoedd a ddarperir ac mae eu hymadroddion artistig yn ceisio creu ystyr o'r profiadau hyn (Narey, 2008).

Mae Ganim (2013) yn esbonio sut mae'r celfyddydau yn hanfodol mewn bywyd. Gallant lunio a diffinio pwy ydym ni a sut yr ydym yn deall ein hunain. Mae'n drafferthus bod y celfyddydau mewn rhai ysgolion yn cael eu hystyried yn ddiangen yn fwyfwy. Mae dawns, drama, cerddoriaeth a chelfyddydau gweledol yn hanfodol i ymgysylltu diwylliannol a datblygiad personol.

Yn yr ystafelloedd dosbarth, dylai athrawon darparu gweithgareddau artistig sy'n annog plant i gyfathrebu a chynrychioli syniadau trwy berfformiadau creadigol, cerddorol a symudiad a'r celfyddydau gweledol. Mae plant ifanc yn cyfuno sgiliau a gweithredoedd hanfodol o'r meysydd corfforol, iaith a gwybyddol wrth fynegi eu hunain yn y celfyddydau creadigol. Ar gyfer plant ifanc yn y blynyddoedd cyn-ysgol, mae celf a chof yn hynod o goncrid a phenodol (Bruner, 1966).

Y ddadl fwyaf ar gyfer cynnwys y celfyddydau mewn addysg yw eu bod yn meithrin sgiliau trosglwyddadwy ac yn hybu cyflawniad academaidd cyffredinol, gan arwain at gyfleoedd gwaith gwell yn y dyfodol, gwell lles a hunan-barch (Coppi, 2017).

Cytunwyd Graham Donaldson gyda’r pwyntiau yma, ac felly fe wnaeth o ychwanegu ‘Expressive arts’ fel un o’r chwe Maes Dysgu a Phrofiad.

Nodwyd y gall ysgolion ac athrawon annog plant a phobl ifanc i ddatblygu eu gwerthfawrogiad a'u talentau creadigol a'u sgiliau artistig a pherfformio trwy'r Maes Dysgu a Phrofiad Celfyddydau Mynegiannol. Mae'r celfyddydau mynegiannol yn darparu cyfleoedd i archwilio meddwl, mireinio a chyfleu syniadau, ennyn meddwl, dychymyg a synhwyrau'n greadigol. Maent hefyd yn hyrwyddo archwilio materion hunaniaeth bersonol a diwylliannol. Mae ymgysylltu â'r celfyddydau mynegiannol yn gofyn am gais, dyfalbarhad a sylw manwl i fanylion, galluoedd sydd â manteision ar draws dysgu'n ehangach (Donaldson, 2015).

O ran pedwar pwrpas y cwricwlwm newydd, credau Donaldson y dylai dysgwyr fod yn:

·        Dysgwyr galluog ac uchelgeisiol.

Mae'r celfyddydau yn cysylltu gyda hwn. Dywed de Vries (2016) gall y celfyddydau helpu plant i wneud synnwyr o'u hemosiynau a datblygu syniadau newydd i'w mynegi eu hunain, sydd o ganlyniad yn datblygu uchelgais. Er enghraifft, efallai y bydd plant cerddorol yn canfod eu "lle hapus" pan fyddant yn chwarae caneuon iddyn nhw eu hunain sy'n adlewyrchu eu hemosiynau. Neu efallai y bydd y dawnsiwr yn gallu mynegi eu hemosiynau yn well trwy symudiad corfforol yn hytrach na llais.

·         Unigolion hyderus a iachus.

Yn amlwg, mae codi o flaen cynulleidfa yn cymryd hyder. Mae astudiaethau gan Taylor a Andrews (2012) wedi dangos bod cydberthyniad uniongyrchol rhwng perfformio a hyder cymdeithasol.

Gall y celfyddydau perfformio helpu plant i oresgyn pryderon. Drwy fynd ar y llwyfan, gan roi perfformiad llwyddiannus a derbyn adborth cadarnhaol, darperir sicrwydd i blant, ac o ganlyniad bydd yn fwy tebygol o gredu yn eu hunain yn y dyfodol (Ganim, 2013).

Mae amlygiad i gerddoriaeth yn caniatáu mynediad hawdd i blant i'w emosiynau gan eu bod yn cael eu defnyddio i newid yn gyson mewn teimladau ac emosiynau trwy ganeuon. Bydd plant yn fwy tebygol o fod yn hyderus i leisio unrhyw bryderon sydd ganddynt (de Vries, 2016).

·         Dinasyddion gwybodus a foesegol.

Mae'r celfyddydau yn cynyddu ymdeimlad unigolyn o berthyn neu atodiad i gymuned. Mae'r atodiad hwn yn annog eich plentyn i gymryd rhan mewn gweithgareddau cymdeithasol a chreadigol wrth deimlo'n rhan o gymuned fwy (Taylor a Andrews, 2012). Trwy wneud hwn, fe fydd plentyn yn dod yn fwy ymwybodol o’i gymuned a’r byd, ac o ganlyniad yn ddinasyddion gwybodus a foesegol. Bydd eich plentyn yn dysgu am ymddiriedaeth a datblygu sgiliau rhyngbersonol a chyfeillgarwch (Bruner, 1966).

·         Cyfranwyr creadigol a fentrus.

Mae'r celfyddydau mynegiannol yn ffynnu ar greadigrwydd. Er mwyn creu darn o gerddoriaeth ddiddorol neu bortreadu cymeriad realistig, mae angen i fyfyrwyr fanteisio ar eu creadigrwydd mewnol (Ganim, 2013). Mae darganfod talentau a galluoedd, a rhoi'r sgiliau hynny i'w defnyddio, yn ffordd wych o hybu creadigrwydd. Mae disgyblion sy'n dod o hyd i lwyddiant ac angerdd yn eu cyflawniadau creadigol yn fwy tebygol o chwilio am ffyrdd newydd a gwahanol o ymgysylltu â'u hiaith greadigol yn y dyfodol (Thompson, 2015).

O ran brofiad personol, tyfais i lan gyda'r celfyddydau mynegiannol. Ymunais i mewn i grwp theatre rhwng yr oedrannau 3-15, chwaraeais i'r piano a'r delyn hyd at gradd 7 a 4 a chystadlais i yn eisteddfodau pob blwyddyn yn yr ysgol. Mae neud hwn wir wedi helpu gyda fy hyder a fy mrwdfrydedd. Perfformiais i bron pob mis o flaen cynulleidfa sydd wedi rhoi'r gallu i fi i siarad yn gyhoeddus yn hyderus, credaf hefyd bod wneud hwn wedi rhoi'r sgiliau i fi i cyflawni cyflwyniadau llwyddiannus yn y brifysgol.

Cyfeiriadau

Bruner, J. (1966). A study of thinking: performing arts and education. New York: Wiley.

Coppi, A. (2017). SEEING MUSIC, MUSIC TO SEE—Interdisciplinary Relations between Musical and Visual Art Education in Italian Pre-School and Primary School. Proceedings, 1(9), p.1079.

de Vries, P. (2016). Teaching primary school music: coping with changing work conditions. Music Education Research, 20(2), pp.201-212.

Donaldson, G. (2015). [online] Successful Futures. Available at: http://gov.wales/docs/dcells/publications/150225-successful-futures-en.pdf [Accessed 6 Apr. 2018].

Ganim, B. (2013). Art & healing. [Brattleboro, Vermont]: Echo Point Books & Media.

Taylor, R. and Andrews, G. (2012). The arts in the primary school. London: Routledge.

Thompson, Y. (2015). Arts Immersion: Using the arts as a language across the primary school curriculum. Australian Journal of Teacher Education, 40(40).

Sut y gall sesiynau celf mynegiannol ymwneud â phedwar pwrpas y cwricwlwm (Donadlson, 2015)?

Sut y gall sesiynau celf mynegiannol ymwneud â phedwar pwrpas y cwricwlwm (Donadlson, 2015)?

Mae yna gwricwlwm newydd yn cael ei ddatblygu ar gyfer lleoliadau ac ysgolion yng Nghymru. Bydd fersiwn derfynol ar gael ym mis Ionawr 2020, a bydd yn cael ei ddefnyddio ledled Cymru erbyn 2022. Bydd yr ymagwedd gyfan ar ddatblygu pobl ifanc rhwng 3 a 16 oed yn newid. Bydd gan y cwricwlwm newydd fwy o bwyslais ar baratoi pobl ifanc am fywyd oes, trwy adeiladu eu gallu i ddysgu sgiliau newydd a chymhwyso eu gwybodaeth bynciol yn fwy cadarnhaol a chreadigol. Wrth i’r byd newid, byddent yn fwy galluog i addasu’n gadarnhaol (Llywodraeth Cymru, 2018).

https://www.youtube.com/watch?v=9U0fsT0gH7U

Pwrpas y cwriciwlwm newydd yw cefnogi plant a pobl ifanc i fod yn:

•  Dysgwyr uchelgeisiol, galluog, yn barod i’w ddysgu trwy gydol eu bywydau
• Cyfranogwyr creadigol, mentrus, yn barod i chwarae rhan mewn y byd gwaith
• Moesegol, dinasyddion gwybodus Cymru a’r byd
• Unigolion iach, hyderus, yn barod i arwain bywydau cyflawn fel aelodau gwerthfawr o’r gymdeithas.

Bydd ganddo chwe Maes Dysgu a Phrofiad:

• ·         Celfyddau mynegiannol
• ·         Iechyd a Lles
• ·         Dyniaethau
• ·         Ieithoedd, Llythrennedd a Chyfathrebu
• ·         Mathemateg a Rhifedd
• ·         Gwyddoniaeth a Thechnoleg

Beth yw Celfyddau Mynegiannol?

Mae gan ddamcaniaethwyr farn wahanol ar yr hyn sy’n ‘greadigrwydd’, ond mae’r rhan fwyaf yn cytuno ei fod yn cynnwys: Dychymyg, cynhyrchiant (y gallu i gynhyrchu amrywiaeth o syniadau gwahanol trwy feddwl gwahanol), gwreiddioldeb (y gallu i ddod o hyd i syniadau a chynhyrchion newydd ac anarferol), Datrys Problemau (Cymhwyso gwybodaeth a dychymyg i sefyllfa benodol), cynhyrchu canlyniad o werth (Sharp 2004, p.5). “Creativity as: imaginative activity fashioned so as to produce outcomes that are both original and of value” (NACCCE 1999, p.30).

Dywed Donaldson (2015) trwy Celfyddau Mynegiannol fydd athrawon yn gallu annog plant a phobl ifanc i ddatblygu eu gwerthfawrogiad a thalent greadigol. Mae celfyddau mynegiannol yn darparu cyfleoedd i archwilio meddwl, mireinio a chyfleu syniadau, denu eich meddwl, dychymyg a synhwyrau yn greadigol. Maent hefyd yn hyrwyddo archwilio materion hunaniaeth bersonol a diwylliannol.  Bydd Maes Dysgu a Phrofiad y celfyddydau Mynegiannol yn rhychwantu celf, drama, cerddoriaeth, dawns, ffilm a chyfryngau digidol, gan gynnwys agweddau creadigol ehangach megis byrfyfyr (Donaldson, 2015).

O fewn y adolygiad ‘Arts in Education in the Schools of Wales’ a a gomisiynwyd gan Lywodraeth Cymru, dywedodd Professor Dai Smith ‘It is clear…that countries across the world recognise the significance and potential of the arts in enabling improved educational, social and economic outcomes’ (Smith, 2013).

Mae Donaldson (2015) yn cynnig enghreifftiau ar sut mae profiadau plant a phobl ifanc o fewn celfyddau mynegiannol yn gallu cyfrannu i bob un o’r pedwar pwrpas y cwricwlwm.

Dysgwyr uchelgeisiol a galluog

Mae celfyddau mynegiannol yn gallu annog dysgwyr uchelgeisiol a galluog trwy gyfathrebu yn effeithiol gydag eraill, datrys problemau personol a dangos mynegiant hunanol. Mae Donaldson (2015) yn ddweud bydd celfyddau mynegiannol yn annog plant i archwilio profiadau newydd a heriol ac i wella ei pherfformiad. Fydd dysgwyr yn fwy galluog o fod yn annibynnol ac archwilio syniadau newydd.

Cyfranogwyr creadigol, mentrus

Mae celfyddau mynegiannol yn gallu cysylltu ag cymhwyso eu gwybodaeth a sgiliau i greu syniadau a chynhyrchion newydd a gwahanol. Fydd plant yn fwy hyderus o gymryd risg a ddim yn rhy ofnus o fynegi ei hunain yn greadigol. Trwy wneud hyn fydd plant a phobl ifanc yn gallu mynegi ei theimladau. Dywed Donaldson (2015) gan ddatblygu eu creadigrwydd mewn ffurfiau mynegiant, gan ddarparu cyd-destunau a heriau maent yn gallu cydweithio, trwy ddysgu o arfarniad critigol o’u gwaith.

Dinasyddion gwybodus, moesegol

Trwy celfyddau mynegiannol fydd gan blant a phobl ifanc llawer fwy o ryddid tra bod yn greadigol. Gallent ddefnyddio ei gwybodaeth a sgiliau maent wedi dysgu mewn i dasgau eraill. Dywed Donaldson (2015) fydd celfyddau mynegiannol yn eu galluogi i ddeall eu hunaniaeth ddiwylliannol a chymdeithasau o’u gwmpas, ac i archwilio materion cymhleth ac anodd.

Unigolion iach, hyderus

Mae creadigrwydd yn hynod o bwysig wrth ddelio gyda hyder, nid oed llawer o straen ar blant a phobl ifanc. Mae creadigrwydd yn gwbl bersonol a dim dyfarniad. Mae creadigrwydd yn rhoi cymorth i rai trwy adeiladu ei lles meddyliol ac emosiynol trwy ddatblygu ei hyder. Mae creadigrwydd yn rhoi hyder trwy annog plant i gymryd rhan mewn perfformiad. Dywed Donaldson (2015) fydd celfyddau mynegiannol yn helpu datblygu eu hyder wrth iddynt fwynhau mynegiant creadigol, gan gyfrannu’n uniongyrchol at gyfoeth ansawdd eu bywydau.

Fe welwn i ba mor bwysig yw creadigrwydd o fewn dysgu ac y cwricwlwm. O fewn grwpiau cawson y cyfle i ddysgu grŵp o blant ysgol gynradd am yr spring equinox. Roedd rhaid i ni greu gweithgaredd a benderfynodd ni fod yn greadigol gan greu poster, gan ddefnyddio deunyddiau gwahanol. Roedd rhaid i’r plant gweithio fel tîm i greu poster perthnasol i’r pwnc. Gwelais roedd phob plentyn wedi cymryd rhan yn y dasg yma, trwy a chael rôl benodol yn y grŵp. Roedd rhaid i’r plant cyflwyno ei phoster i weddill y grŵp gan esbonio beth aethant nhw wneud. Trwy gydol y sesiwn fe welais pa mor hyderus roedd y plant ar y diwedd ac yn amlwg wedi dysgu rhywbeth newydd a chael profiad newydd, sydd yn beth cadarnhaol i blant. Felly, rwy’n gallu gweld pam mae celfyddau mynegiannol yn un o’r chwe maes ac yn cyfrannu at bedwar pwrpas y cwricwlwm.

Cyfeiriadau

Donaldson, G. (2015). Successful Futures. Independent review of the curriculum and assessment arrangements in Wales.

Llywodraeth Cymru (2018) New school curriculum. Available at: http://gov.wales/topics/educationandskills/schoolshome/curriculuminwales/curriculum-for-wales-curriculum-for-life/?lang=en. [Accessed: 5 April 2018].

N.A.C.C.C.E. (1999)  All our futures: creativity, culture and education. London: DfEE

Sharp, C. (2004) Developing young children’s creativity: what can we learn from research? Topic (32) pp.5-12

Smith, D (2013) An independent report for the Welsh Government into Arts in Education in the Schools of Wales Arts Council of Wales

Gwerth yr Iaith Gymraeg

Beth yw gwerth yr iaith Gymraeg mewn addysg gynradd?

Yn ôl Lewis (2015) mae gan y system addysg rôl hollbwysig wrth sicrhau dyfodol yr iaith Gymraeg. Mae’r llywodraeth yn parhau i fod yn ymrwymedig i weld y sector addysg cyfrwng Cymraeg i dyfu fel sydd yn cael eu hamlinellu yn y strategaeth addysg cyfrwng Cymraeg. Fodd bynnag, maent yn cydnabod bod hefyd angen gafael ag eang o heriau sylweddol wrth addysgu a dysgu Cymraeg fel ail iaith yng Nghymru. Mae gormod o bobl ifanc yn gadael ysgol heb y sgiliau Cymraeg effeithiol y mae eu hangen arnynt ar gyfer y byd gwaith, bywyd ac astudio, er gwaethaf astudio Cymraeg fel ail iaith ers blynyddoedd (Lewis , 2015). Felly, mae angen fwy o werth ar yr iaith Gymraeg mewn addysg yn gyffredinol.

Er bod llawer o athrawon yn gweithio yn y maes, mae adroddiadau Estyn yn dangos bod y safon gyffredinol wedi gostwng bob blwyddyn. Mae lefelau cyrhaeddiad disgyblion yn is nag mewn unrhyw bwnc arall (Davies, 2013). Mae Davies (2013) yn ddweud os fydd hyn yn cael ei ddweud am Fathemateg neu Saesneg, byddai chwyldro yn sicr o ddigwydd. Ond derbyniwyd cyrhaeddiad isel mewn Cymraeg ail iaith fel y ‘norm’. Dywed Davies (2013) fod dysgu’r iaith yn ‘… a very tedious experience’ ar gyfer nifer fawr o bobl ifanc ac nad ydynt yn ystyried y pwnc yn berthnasol nac o unrhyw werth iddyn nhw. Mae mwy afrif o blant a phobl ifanc yn teimlo bod y ddarpariaeth gyfredol ar gyfer dysgu Cymraeg yng nghyfnodau allweddol 3 a 4 yn eu galluogi i fod yn hyderus i ddefnyddio’r Gymraeg tu allan i wersi Cymraeg ac yn sicr nid y tu allan i’r ysgol. Soniwyd Davies (2013) os ydym yn ddifrifol am ddatblygu siaradwyr Cymraeg, ac am weld yr iaith Gymraeg i ffynnu, mae angen newid cyfeiriad yn frys cyn iddo fod yn rhy hwyr.

Mae’r adolygiad wedi derbyn yr achos i gadw’r iaith Gymraeg fel rhan orfodol o’r cwricwlwm ysgol 3-16, ond mae’n amlwg bod materion o safon yn cael sylw os yw plant a phobl ifanc yn cytuno i dderbyn yn llawn (Davies, 2013). Ar gyfer y dyfodol, yn ei rhagair i ei adroddiad, dywed Davies (2013) ‘The future of Welsh and Welsh culture is wholly dependent on transmitting the language to our young people’. Mae hyn yn gwbl wir ac yn cytuno beth mae Davies yn ddweud.

Yn dilyn deddf Diwygio Addysg 1988, daeth y Gymraeg yn orfodol ar gyfer pob disgybl yng nghyfnodau allweddol 1, 2 a 3 yn 1990. O fis Medi 1999, estynnwyd gorfodaeth i gyfnod allweddol 4. Mae maes dysgu o ddatblygu’r iaith Gymraeg yn y cyfnod sylfaen ar gyfer plant 3 i 7 oed hefyd yn golygu bod plant mewn lleoliadau cyfrwng Saesneg ac ysgolion yn dechrau dysgu’r iaith Gymraeg o dair oed (Donaldson, 2015). Yn ôl Donaldson (2015) yn ddiweddar, mae Llywodraeth Cymru wedi dangos ymrwymiad i ddatblygu Cymru fel cenedl ddwyieithog trwy ei Strategaeth iaith Gymraeg.

Rwyf wedi sylweddoli yn fwy diweddar, tra roeddwn ar leoliad ysgol gynradd, bod yr iaith Gymraeg yn cael ei intergreddio mewn i’r dosbarthiadau megis yr arwyddion ar y waliau. Roedd geiriau syml fel misoedd y flwyddyn wedi cael ei rhoi ar y wal heb y geiriau Saesneg, hyd yn oed roeddwn yn ysgol Saesneg. Felly, welwn i werth yr iaith Gymraeg tra roeddwn i ar leoliad.

 “ a child who hears one language for half an hour a day, particularly at the end of a day when he or she is tired, is unlikely to grow competent in that language. When a child is deliberately exposed to an ever increasing variety of language in different contexts… a realistic chance of bilingualism exists.” (Baker, 1996). Yn ôl Baker (1996) mae plant ifanc yn gallu codi iaith mor hawdd, trwy chwarae a sefyllfaoedd concrit heb ymdrech i gymharu â dosbarthiadau ysgolion uwchradd.

“With young children in the primary school language is acquired informally, unconsciously, almost accidentally…incidentally, rather than being learned.”(Baker 1996). Mae Cynllun Colegau Cymraeg (2003) yn cefnogi’r syniad o ddefnyddio ‘Incidental Welsh’ o fewn y dosbarth. Maent yn ddweud dylid defnyddio’r Gymraeg fel rhan annatod o weithgareddau’r dosbarth, gan sicrhau pwrpas a chyd-destun ar gyfer dysgu’r iaith. Gallant wneud hyn trwy:

• ·         Defnyddio’r iaith Gymraeg ar gyfer y drefn ddyddiol – cofrestru/ trosglwyddo gweithgaredd / amser cinio
• ·         Rhoi cyfarwyddiadau a gorchmynion yn Gymraeg megis Eisteddwch! Gorffennwch yn 5 munud! Dim siarad! Sefwch mewn llinell syth! Cerddwch i'r dosbarth!
• ·         Defnyddio’r iaith i ganmol megis Da iawn, ti. Gwaith bendigedig. Rwyt ti'n gweithio'n galed. Dyna ateb da.
• ·         Defnyddio'r Gymraeg i annog e.e. Dere mlaen / dewch ymlaen.
• ·         Defnyddio'r Gymraeg wrth gylchdroi o amgylch yr ystafell ddosbarth a gofyn: Wyt ti'n iawn? Wyt ti wedi gorffen? Wyt ti eisiau help? Gaf i helpu? Beth sy'n bod?
• ·         Arddangos Cymraeg ar waliau'r ystafell ddosbarth.
• ·         Annog y disgyblion i siarad Cymraeg gyda nhw.

(Cynllun Coleg Cymraeg, 2003)

Felly, gallwn weld bod gwerth yr iaith Gymraeg yn gwbl bwysig heddiw gan roi cymorth i gael swyddi ac y sgil o ddysgu dwy iaith. Wrth siarad Cymraeg rydych yn fwy tebygol o gymdeithasu yn y Gymraeg gan fynegi Eisteddfod, Tafwyl neu Faes B, felly mae yna nifer o gyfleoedd trwy'r iaith Gymraeg.  Mae yna lawer o fanteision o fod yn ddwyieithog, ac rydw i wedi profi hyn yn uniongyrchol oherwydd fy mod yn rhugl yn y Gymraeg. Mae wedi fy ngalluogi i mi a rhoi'r cyfle i mi wneud fy ngradd prifysgol trwy'r Gymraeg. Felly, mae yna bwyslais mawr i gynyddu gwerth yr iaith Cymraeg.

Cyfeiriadau

Baker, C. (1996) 2nd Edition  Foundations of Bilingual Education and Bilingualism: London; Multilingual Matters

Cynllun Coleg Cymraeg (2003) Methedology. Avaliable at: https://adnoddau.porth.ac.uk/bbcswebdav/pid-37703-dt-content-rid-18995_2/courses/ADD0902/Dogfennau%E2%80%99r%20Cwrs/Methodoleg/Methodoleg-Saesneg/Methodology.pdf

Davies, S. (2013) One language for all: Review of Welsh second language at Key Stages 3 and 4 – Report and recommendations Welsh Government. Available at: 

http://gov.wales/docs/dcells/publications/130926-review-of-welsh-second-lan-en.pdf

Donaldson, G. (2015). Successful Futures. Independent review of the curriculum and assessment arrangements in Wales.

Lewis, H. (2015) Welsh Second Language within our new curriculum. Wales: Welsh Government.

Gwyddoniaeth a Thechnoleg

Sut y gall gweithgareddau gwyddoniaeth a thechnoleg cael ei wneud yn berthnasol a diddorol mewn addysg gynradd?

‘Science and technology are closely linked, each depending upon the other. Science involves acquiring knowledge through observation and experimentation, and technology applies scientific knowledge in practical ways’ (Donalson, 2015).

Mae plant yn dysgu llawer o sgiliau dros y cwricwlwm, mae yna fframwaith sgiliau anstatudol wedi cael ei ddatblygu ar gyfer plant 3-19 oed yng Nghymru er mwyn darparu arweiniad ynglŷn â pharhad a dilyniant mewn datblygu meddwl, cyfathrebu, TGCh a rhif ar gyfer dysgwyr 3-19 oed. O fewn cyfnod allweddol 2, ddylai dysgwyr derbyn y cyfle i adeiladu ar eu sgiliau maent wedi dechrau caffael a datblygu yn ystod y cyfnod sylfaen (Llywodraeth Cymru, 2008).

Datblygu Meddwl – mae dysgwyr yn datblygu ei meddwl ar draws y cwricwlwm trwy’r prosesau o gynllunio, datblygu a myfyrio. Mewn technoleg mae dysgwyr yn dylunio a chreu cynhyrchion trwy'r broses ailadroddol o greu a datblygu syniadau, dylunio cynhyrchion, cynllunio, gwneud a myfyrio ar benderfyniadau. Mewn gwyddoniaeth, mae dysgwyr yn dilyn prosesau cynllunio, datblygu a gan adlewyrchu ym mhob maes yr ymchwiliad. Datblygu Cyfathrebu – mewn technoleg, mae dysgwyr yn ofyn cwestiynau ac yn chwilio am wybodaeth i ddatblygu a chefnogi eu syniadau dylunio. Mewn gwyddoniaeth, mae dysgwyr yn cyfathrebu syniadau, gwybodaeth a data mewn amrywiaeth o ffyrdd yn dibynnu ar natur y dasg, y gynulleidfa, y pwrpas a’r dewisiadau dysgwyr eu hunain (Llywodraeth Cymru, 2008).

Datblygu TGCh – mewn technoleg, mae dysgwyr yn ymchwilio ac yn datblygu eu syniadau trwy ddefnyddio TGCh i ddod o hyd i wybodaeth o gronfeydd data a’r rhyngrwyd. Mewn gwyddoniaeth, mae dysgwyr yn defnyddio TGCh ar gyfer nifer o ddibenion. Datblygu Rhif – mewn technoleg, mae dysgwyr yn defnyddio gwybodaeth fathemategol a data, a gyflwynir yn rhifiadol ac yng ngraffigol, i ymchwilio a datblygu eu syniadau. Yn wyddoniaeth, mae dysgwyr yn gweithio’n feintiol i amcangyfrif a mesur defnyddio mesurau ansafonol ac yna safonol. Maent yn defnyddio tablau, siartiau, graffiau i gofnodi a chyflwyno gwybodaeth (Llywodraeth Cymru, 2008). Wrth i blant ddysgu yn y ffordd hon gan ddatblygu'r sgiliau yma, mae gwyddoniaeth a thechnoleg yn llawer mwy deniadol i ddysgwyr ifanc.

Yn ystod ein modiwl, cawsom y cyfle i ymweld â techniquest sef canolfan wyddoniaeth hiraf y Deyrnas Unedig. Mae gan Techniquest enw da ledled y byd am greu rhaglenni ac arddangosfeydd, ac mae ei staff yn cynnwys arbenigwyr blaenllaw mewn cyfathrebu gwyddoniaeth. Maen nhw’n datblygu ac yn gwerthu rhaglenni ac arddangosfeydd i ganolfannau gwyddoniaeth ledled y byd (Techniquest, 2018). Yn ystod ein trip cawsom y cyfle i dderbyn diwrnod o'r hyn a fyddai'n debyg ar gyfer ddosbarth ysgol gynradd. Cawsom gyflwyniad am y corff dynol yn y theatr wedyn amser i weld yr holl arddangosfeydd maent yn cynnig. Roedd y dydd yn hynod o ddiddorol gan weld pa mor frwdfrydig oedd y plant ac yn cael hwyl. Mae techniquest yn hynod o bwysig gan ei fod yn hybu gwyddoniaeth a thechnoleg i blant.

https://www.youtube.com/watch?v=sP7Ze3OKROI

Yn ystod ein seminar, ynglŷn â gwyddoniaeth a thechnoleg, cawsom gystadleuaeth o bwy all adeiladu bont 20cm gan ddefnyddio sbageti a gummy bear’s er mwyn allu dal IPhone. Mae gweithgareddau bach fel hyn yn apelio at blant ac yn amlwg hyrwyddo gwyddoniaeth a thechnoleg. Mae yna weithgareddau all plant cymryd rhan megis creu parasiwt, llosgfynydd neu gylched trydan.

Yn ôl Donaldson (2015) mae gwyddoniaeth a thechnoleg yn gysylltiedig. Mae  gwyddoniaeth a thechnoleg yn un o chwe maes Donaldson, sydd yn ffocysu ar blant a'i chwilfrydig ar y byd naturiol, corfforol a bydysawd trwy ymchwilio, deall ac egluro. Maent yn dysgu i gynhyrchu a phrofi syniadau, casglu tystiolaeth, gwneud sylwadau, cynnal ymchwiliadau ymarferol a chyfathrebu gydag eraill (Donaldson, 2015). Mae hyn yn bwysig oherwydd trwy wneud ymchwiliadau ymarferol mae hyn yn denu sylw plant ac yn wneud gwyddoniaeth a thechnoleg yn llawer mwy diddorol a berthnasol.

Mae defnyddio technoleg fel ffordd o ddysgu yn yr ystafell ddosbarth wedi gweld yn boblogaidd iawn. Cawsom ddarlith gan athro o ysgol Nant y Parc a oedd yn sôn am ddefnyddio Virtual Reality yn ei dosbarth. Gan ddefnyddio head sets a applications ar smartphones gall plant wneud unrhyw beth maen nhw eisiau. Roedd un app yn galluogi i blant mynd yn y corff dynol gan weld sut mae bwyd yn cael ei threulio. Mae hyn yn ffordd ddiddorol a deniadol o ddysgu oherwydd mae’n fwy profiadol a hefyd yn hybu gwyddoniaeth a thechnoleg.

Felly mae yna weithgareddau sydd yn cael ei chynnig sydd yn wneud gwyddoniaeth a thechnoleg yn ddiddorol a berthnasol. Er hyn gall fwy o weithgareddau cael ei chynnig er mwyn hybu plant mewn i swyddi STEM (Science, Technology, Engineering and Mathematics). Mae 'na erthygl wedi cael ei chyhoeddi gan BBC News, yn ddweud mai yna ‘Critical Shortage’ o fenywod mewn swyddi gwyddoniaeth. Roedd yr ymchwil wedi darganfod gellid llenwi diffygion o 600 o swyddi academaidd cyffredin trwy gael mwy o ferched mewn gyrfaoedd perthnasol. Roed rhai o’r argymhellion yn cynnwys: athrawon sydd a mwy o sgiliau gwyddoniaeth i ysgogi disgyblion ac i greu cysylltiad cryfach rhwng addysg a busnesau (BBC, 2016). Felly mae yna lawer fwy o bwyslais ar wyddoniaeth a thechnoleg mewn addysg heddiw.

Cyfeiriadau

BBC (2016) "'Critical shortage' of women in science jobs, report finds". Available at: http://www.bbc.co.uk/news/uk-wales-35747420 (Accessed: 1 March 2018).

Donaldson, G. (2015). Successful Futures. Independent review of the curriculum and assessment arrangements in Wales.

Llywodareth Cymru (2008) Design and technology in the National Curriculum for Wales. Available at: http://learning.gov.wales/docs/learningwales/publications/130424-design-and-technology-in-the-national-curriculum-en-v2.pdf. (Accessed: 1 March 2018).

Llywodraeth Cymru (2008) Science in the National Curriculum for Wales. Available at: http://learning.gov.wales/docs/learningwales/publications/140624-science-in-the-national-curriculum-en-v2.pdf. (Accessed: 1 March 2018).

Techniquest • Science Centre UK • Science Discovery (2018). Available at: https://www.techniquest.org/ (Accessed: 1 March 2018).

Techniquest. (2017). Schools’ Programme. [Online Video]. 29 August 2017. Available from: https://www.youtube.com/watch?v=sP7Ze3OKROI. [Accessed: 25 February 2018].